1. Rekabet Hukukunda Yeni Bir Dönem

2024’ün son günlerinde, rekabet hukuku alanında kritik bir dönüm noktalarından biri yaşanmış ve Rekabet Kurumu’nun (“Kurum”) yeni Ceza Yönetmeliği, 27 Aralık 2024 tarih ve 32765 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Önceki yönetmeliğin yerini alan bu yeni düzenleme, idari para cezası rejiminde önemli değişiklikler içermekte ve uygulamada belirsizlikleri beraberinde getirmektedir. Yeni Ceza Yönetmeliği’nin önemi, sadece cezaların miktarında değil, Kurul’un kararlarının dayandığı kriterlerdeki radikal değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Bu yazımızda, yeni düzenlemenin temel unsurları ve bunların etkileri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.

 

2. Yeni Ceza Rejiminin Temel Değişiklikleri

1. Temel Ceza Oranlarının Yeniden Belirlenmesi

Yeni Ceza Yönetmeliği ile önceki yönetmelikte yer alan “karteller” ve “diğer ihlaller” ayrımı kaldırılmıştır. Eski yönetmelikte karteller için %2 ila %4, diğer ihlaller için ise binde %5 ila %3 arasında temel ceza oranları belirlenmişti. Bu sınırların ortadan kalkmasıyla, Rekabet Kurulu (“Kurul”) cezaları belirlerken daha geniş bir takdir yetkisine sahip olmuştur. Yeni düzenlemeye göre, ihlalin niteliği, rekabet üzerindeki etkileri ve fiili ya da potansiyel zarar gibi faktörler temel ceza oranlarının belirlenmesinde esas alınacaktır. Ancak bu unsurların nasıl uygulanacağına dair detaylı bir yol haritası sunulmaması, uygulamada belirsizliklere yol açabilecek bir risk oluşturmaktadır.

Bu yeni yapının dikkat çekici yanlarından biri, cezaların çok uluslu teknoloji şirketleri gibi piyasa hakimiyetine sahip büyük oyunculara uygulanabilirliğidir. Algoritmik işleyişler veya veri tekelinin yol açtığı rekabet ihlalleri gibi yeni nesil sorunların bu yapıda daha etkin bir şekilde ele alınması hedeflenmektedir. Ancak bu esneklik, cezaların subjektif faktörlere dayandırılma ihtimalini de beraberinde getirmektedir. Bu durum, hukuki belirliliğin azalmasına ve şirketler tarafından daha fazla hukuki ihtilafa sebep olabilir.

 

2. Süre Faktörü ve Kademeli Artırım

Yeni Ceza Yönetmeliği, bir ihlalin süre faktörünü cezaların belirlenmesinde önemli bir unsur olarak ele almaktadır. İhlalin sürekliliği, cezanın ciddiyetini etkileyen temel kriterlerden biridir. Bu doğrultuda, Yeni Ceza Yönetmeliği’nde ihlal sürelerine bağlı olarak aşağıdaki kademeli artırımlar benimsenmiştir:

• 1-2 yıl arasında: %20 artırım,
• 2-3 yıl arasında: %40 artırım,
• 3-4 yıl arasında: %60 artırım,
• 4-5 yıl arasında: %80 artırım,
• 5 yıldan uzun süreler için: %100 artırım.

Bu kademeli sistem, ihlal sürelerinin etkisini daha hassas bir şekilde değerlendirmeyi amaçlar. Daha uzun süreli ihlallerin rekabet üzerindeki etkilerinin daha ağır olacağı varsayımına dayanarak cezalar daha çok artırılmaktadır. İhlalin kesin sürelerinin belirlenmesi, soruşturma süreçlerinde kritik bir öneme sahiptir.

 

3. Ağırlaştırıcı Unsurlar

Yeni Ceza Yönetmeliği, ağırlaştırıcı unsurların kapsamını genişletmiş ve bazı yeni unsurlar eklemiştir. Bunlar arasında “ihlalin tekerrürü” ve “soruşturma kararından sonra ihlale devam edilmesi” gibi eski unsurlar korunmuş, “ihlalde belirleyici etkinin bulunması” gibi yeni bir unsur eklenmiştir. Özellikle belirleyici etkinin varlığı, temel para cezasının bir katına kadar artırılmasını sağlayabilecektir. Ancak bu unsurun uygulamada nasıl şekilleneceği henüz belirsizdir.

 

Birden fazla ağırlaştırıcı unsurun varlığı halinde bu unsurların toplam etkisinin birleştirilerek uygulanması, cezaların orantısızlık yaratabilecek bir seviyeye ulaşmasına neden olabilir. Bu durum, cezaları azaltmaya yönelik yargı kararlarının artmasına zemin hazırlayabilir.

 

4. Hafifletici Unsurlar

Hafifletici unsurlar, Yeni Ceza Yönetmeliği’nde daha ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Özellikle “yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi haricinde incelemeye yardımda bulunulması” gibi unsurlar detaylandırılmıştır. Buna ek olarak, “ihlale katılımın sınırlı olması” ve “yurt dışı gelirlerin bulunması” gibi yeni hafifletici unsurlar getirilmiştir. Ancak, bu unsurların cezalar üzerindeki indirimi tamamen Kurul’un takdirine bırakılmıştır. Bu durum, uygulamada şeffaflık konusundaki eleştirileri artırabilir.

 

Hafifletici unsurlar arasında dikkat çeken bir başka yenilik de ihracat gelirlerinin cezaya esas hesaplamalarda dikkate alınmasının artık sadece bir indirime konu olmasıdır. Bu değişikliğin şirketler üzerindeki etkisinin yurt içi ve yurt dışı gelir dengesine bağlı olarak önemli farklılıklar yaratabileceği öngörülmektedir.

 

5. Yöneticilere ve Çalışanlara Yönelik Cezalar

Yeni Ceza Yönetmeliği, şirket yöneticileri ve çalışanlarına verilen idari para cezaları konusunda önemli bir değişiklik getirmiştir. Önceki yönetmelikte “karteller” ve “diğer ihlaller” ayrımına dayalı bir ceza sistemi varken, yeni düzenlemede bu ayrım ortadan kaldırılmıştır. Belirleyici etkisi bulunan yönetici ve çalışanlara, şirket cezasının %5’ine kadar ceza verilmesi öngörülmüştür.

 

3. Sonuç ve Olası Etkiler

Yeni Ceza Yönetmeliği, Rekabet Kurumu’na daha esnek ve kapsamı geniş bir ceza rejimi sunarken, şirketler ve uygulamacılar için önemli belirsizlikler yaratmaktadır. Temel ceza oranlarının ve artırım/indirim kriterlerinin tamamen Kurul’un takdirine bırakılmış olması, hukuki öngörülebilirliği azaltabilir.

 

Bu yeni dönemde, şirketlerin rekabet hukuku risklerini daha dikkatli bir şekilde değerlendirmesi, uzman danışmanlık hizmetlerinden yararlanması ve stratejik planlamalarını yeniden gözden geçirmesi kritik bir gereklilik haline gelmiştir. Ayrıca, uluslararası rekabet hukuku uygulamalarıyla uyum sağlanması, Türkiye’nin uluslararası pazarlardaki rekabet algısını pozitif yönde etkileyebilecektir.